Βικιπαίδεια:Αξιόπιστες πηγές

Τα λήμματα της Βικιπαίδειας θα πρέπει να βασίζονται σε αξιόπιστες, δημοσιευμένες πηγές, εξασφαλίζοντας ότι καλύπτονται όλες οι πλειοψηφικές και οι σημαντικές μειοψηφικές απόψεις που έχουν εμφανιστεί σε αυτές τις πηγές (δείτε Βικιπαίδεια:Ουδετερότητα).

Η κατευθυντήρια γραμμή σε αυτή τη σελίδα αφορά την αξιοπιστία των διαφόρων τύπων πηγών. Η πολιτική όσον αφορά την τεκμηρίωση είναι Βικιπαίδεια:Επαληθευσιμότητα, η οποία απαιτεί εντός κειμένου παραπομπές για κάθε υλικό που αμφισβητείται ή ενδέχεται να αμφισβητηθεί, καθώς και για όλα τα παραθέματα. Η συγκεκριμένη πολιτική εφαρμόζεται αυστηρά σε όλο το περιεχόμενο (σε λήμματα, καταλόγους, ενότητες των λημμάτων, χωρίς εξαίρεση, κατ' εξοχήν στις βιογραφίες ζώντων προσώπων) και έχει ως εξής:

Αμφιλεγόμενο υλικό για ζώντα πρόσωπα (ή προσφάτως αποθανόντα), το οποίο είναι ατεκμηρίωτο ή κακής προέλευσης -ανεξαρτήτως του αν είναι αρνητικό, θετικό, ουδέτερο ή απλώς αμφίβολο- θα πρέπει να απομακρύνεται αμέσως και χωρίς καθυστέρηση.

Σε περίπτωση αντίφασης μεταξύ της παρούσας σελίδας και των πολιτικών μας όσον αφορά την τεκμηρίωση και την ταυτοποίηση, η πολιτική έχει προτεραιότητα και οι συντάκτες θα πρέπει να επιδιώκουν να επιλύσουν τη διαφορά. Άλλες πολιτικές που αφορούν την προέλευση της τεκμηρίωσης είναι Βικιπαίδεια:Όχι πρωτότυπη έρευνα και Βικιπαίδεια:Βιογραφίες ζώντων προσώπων.

Η αξιοπιστία μιας πηγής θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό το για ποιες πληροφορίες μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να τεκμηριώσει ή αν μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθόλου

Επισκόπηση

Τα λήμματα θα πρέπει να βασίζονται σε αξιόπιστες, από τρίτους, δημοσιευμένες πηγές με καλή φήμη ως προς τον έλεγχο των γεγονότων και την ακρίβεια. Αυτό σημαίνει ότι δημοσιεύσουμε τις απόψεις μόνο αξιόπιστων συγγραφέων και όχι τις απόψεις των Βικιπαιδιστών που διάβασαν και ερμήνευσαν οι ίδιοι πρωτογενές υλικό. Τα ακόλουθα παραδείγματα αφορούν μόνο κάποια από τα πιθανά είδη αξιόπιστων πηγών, καθώς και προβλήματα αξιοπιστίας πηγών, και δεν προορίζονται να είναι πλήρη. Η σωστή τεκμηρίωση εξαρτάται πάντα από το πλαίσιο της χρήσης. Η κοινή λογική και συντακτική κρίση αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας.

Βασικές αρχές

Η ίδια η πηγή, ο δημιουργός της, ο εκδότης της ή ο χώρος δημοσίευσής της (διαδικτυακός τόπος, βιβλίο, συλλογή, πίνακας) μπορούν να επηρεάσουν την αξιοπιστία της. Τα λήμματα πρέπει να αναφέρουν πηγές που προέρχονται από ανεξάρτητους, τρίτους συγγραφείς και βρίσκονται σε έγκυρες εκδόσεις.

Δεν εννοούνται ως αξιόπιστες πηγές οι απλές αναφορές ονομάτων ή τίτλων που επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του εν λόγω θέματος. Έτσι η απλή αναφορά π.χ. σε γενικές βάσεις δεδομένων ή άλλου τύπου γενικούς καταλόγους δεν αποτελεί αξιόπιστη πηγή τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τα κριτήρια σπουδαιότητας.

Ορισμός της πηγής

Η λέξη «πηγή», όταν πρόκειται για πηγές που παρατίθενται στη Βικιπαίδεια, έχει τρεις σχετικές σημασίες:

• Το ίδιο το έργο (άρθρο, βιβλίο)
• Τον δημιουργό του έργου (συγγραφέα, δημοσιογράφο)
• Τον εκδότη του έργου (για παράδειγμα, Random House ή Cambridge University Press).

Οποιαδήποτε από τις τρεις μπορεί να επηρεάσει την αξιοπιστία. Αξιόπιστες πηγές μπορούν να είναι υλικό δημοσιευμένο με αξιόπιστη εκδοτική διαδικασία, συγγραφείς που θεωρούνται αυθεντίες σε σχέση με το αντικείμενο, ή και τα δύο. Αυτές οι αποδιδόμενες ποιότητες πρέπει να μπορούν να επιδειχθούν στους άλλους.

Ορισμός του δημοσιευμένου

Ο όρος «δημοσιευμένο» συχνά συνδέεται με κείμενα, είτε στην παραδοσιακή έντυπη μορφή είτε σε δικτυακή. Ωστόσο, ηχητικό, βίντεο και πολυμεσικό υλικό που έχει καταγραφεί και στη συνέχεια μεταδοθεί, διανεμηθεί ή αρχειοθετηθεί από αξιόπιστο πρόσωπο ή οργανισμό μπορεί επίσης να πληροί τα απαραίτητα κριτήρια για να θεωρηθεί αξιόπιστη πηγή. Όπως και οι πηγές κειμένων, οι πηγές από μέσα ενημέρωσης πρέπει να παράγονται από αξιόπιστο τρίτο εκδότη και να έχουν σωστή παραπομπή. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι διαθέσιμο αρχειοθετημένο αντίγραφο. Είναι βολικό, αλλά σε καμία περίπτωση αναγκαίο, να είναι προσβάσιμο το αρχειοθετημένο αντίγραφο μέσω του Διαδικτύου.

Το πλαίσιο έχει σημασία

Η αξιοπιστία μιας πηγής εξαρτάται από το πλαίσιο. Κάθε πηγή πρέπει να σταθμίζεται προσεκτικά ώστε να κρίνεται αν είναι αξιόπιστη για τη δήλωση που γίνεται στο λήμμα της Βικιπαίδειας και αν είναι κατάλληλη πηγή για το συγκεκριμένο περιεχόμενο. Σε γενικές γραμμές, όσοι περισσότεροι άνθρωποι ενασχολούνται ελέγχοντας δεδομένα, αναλύοντας νομικά ζητήματα και εξετάζοντας τη γραφή, τόσο πιο αξιόπιστη είναι η δημοσίευση. Οι πληροφορίες που παρέχονται δια μέσου μιας κατά τα άλλα αξιόπιστης πηγής, η οποία δεν σχετίζεται με τα κύρια θέματα της δημοσίευσης, ενδέχεται να μην είναι αξιόπιστες· οι συντάκτες πρέπει να κάνουν αναφορά σε πηγές επικεντρωμένες στο θέμα που διαχειρίζονται, όπου είναι δυνατόν. Οι πηγές πρέπει να στηρίζουν άμεσα την πληροφορία όπως παρουσιάζεται στο άρθρο της Βικιπαίδειας. Εάν δεν μπορούν να βρεθούν αξιόπιστες πηγές σχετικά με ένα θέμα, η Βικιπαίδεια δεν θα πρέπει να έχει λήμμα σχετικά με αυτό.

Τύποι πηγών

Δείτε επίσης: Βικιπαίδεια:Επαληθευσιμότητα#Αξιόπιστες πηγές

Πολλά λήμματα της Βικιπαίδειας βασίζονται σε επιστημονικό υλικό. Οι πλέον αξιόπιστες πηγές είναι ακαδημαϊκές και έγκριτες δημοσιεύσεις, επιστημονικές μονογραφίες και διδακτικά βιβλία, όταν είναι διαθέσιμα. Ωστόσο, ορισμένο επιστημονικό υλικό μπορεί να είναι παρωχημένο, σε αντιπαράθεση με εναλλακτικές θεωρίες ή αμφιλεγόμενο εντός του σχετικού πεδίου. Προσπαθήστε να παραπέμπετε σε γνώση που αποτελεί προϊόν σύγχρονης επιστημονικής συναίνεσης όταν είναι εφικτό, αναγνωρίζοντας ότι συχνά δεν είναι. Αξιόπιστες μη ακαδημαϊκές πηγές μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε λήμματα σχετικά με επιστημονικά θέματα, ιδίως υλικό από υψηλής ποιότητας γενικές δημοσιεύσεις. Η απόφαση για το ποιες πηγές είναι κατάλληλες εξαρτάται από το πλαίσιο. Το υλικό πρέπει να αποδίδεται στην πηγή του εντός κειμένου, όπου οι πηγές διαφωνούν.

Επιστημονικές πηγές

• Τα λήμματα θα πρέπει να βασίζονται σε δευτερογενείς πηγές, όποτε είναι δυνατόν. Για παράδειγμα, το επιστημονικό άρθρο που αναλύει ή επισκοπεί ένα θέμα, η μονογραφία, ή ένα βιβλίο είναι καλύτερα από κάποια πρωτογενή ερευνητική εργασία. Όταν η τεκμηρίωση βασίζεται σε πρωτογενείς πηγές, συνιστάται ιδιαίτερη προσοχή· οι βικιπαιδιστές δεν πρέπει ποτέ να ερμηνεύουν οι ίδιοι το περιεχόμενο των πρωτογενών πηγών. Δείτε Βικιπαίδεια:Όχι πρωτότυπη έρευνα.
• Υλικό όπως άρθρο, βιβλίο, μονογραφία ή ερευνητική εργασία που έχει υποβληθεί σε έλεγχο από την επιστημονική κοινότητα θεωρείται αξιόπιστο: κατ' εξοχήν αν έχει δημοσιευθεί σε έγκριτες πηγές που επιβλέπονται από επιτροπές ειδικών (peer-review), από σεβαστές ακαδημαϊκές εκδόσεις ή γενικά έχει ελεγχθεί από έναν ή περισσότερους άλλους επιστήμονες.
• Ολοκληρωμένες εργασίες ή διατριβές, που γράφτηκαν ως μέρος των απαιτήσεων για την απόκτηση διδακτορικού διπλώματος και είναι διαθέσιμες στο κοινό (μέσω διαδανεισμού ή από Proquest), μπορούν να χρησιμοποιηθούν αλλά με προσοχή. Κάποιες από αυτές θα έχουν περάσει από διαδικασία ομότιμης ακαδημαϊκής επιθεώρησης, με διαφορετικά επίπεδα αυστηρότητας, όμως μερικές όχι. Αν είναι δυνατόν, χρησιμοποιήστε διατριβές που έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία, εποπτευόμενες από αναγνωρισμένους ειδικούς στον τομέα ή αξιολογημένες από τρίτους. Διατριβές σε εξέλιξη δεν έχουν ελεγχθεί και δεν θεωρούνται δημοσιευμένες· ως εκ τούτου δεν είναι αξιόπιστες πηγές κατά κανόνα. Μερικές διατριβές δημοσιεύονται αργότερα με τη μορφή επιστημονικών μονογραφιών ή ομότιμα επιθεωρημένων άρθρων και, εάν υπάρχουν, είναι συνήθως προτιμότερες από την αρχική διατριβή ως πηγές. Μεταπτυχιακές εργασίες και διατριβές θεωρούνται αξιόπιστες μόνον εάν μπορεί να αποδειχθεί ότι είχαν σημαντική επιστημονική επιρροή.
• Η αξιοπιστία μιας πηγής μπορεί να βεβαιωθεί όταν αυτή έχει εισέλθει στην κύρια ακαδημαϊκή συζήτηση με τον έλεγχο των ακαδημαϊκών αναφορών που έχει λάβει στα ευρετήρια παραθέσεων (citation indexes). Περιοδικά που δεν περιλαμβάνονται σε αυτά, ιδίως σε τομείς που καλύπτονται ικανοποιητικά από τέτοια ευρετήρια, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή, αν και το κατά πόσο είναι δόκιμη η αναφορά στις πηγές αυτές εξαρτάται από το πλαίσιο χρήσης τους.
• Μεμονωμένες μελέτες συνήθως θεωρούνται αβέβαιες και μπορεί να αλλάξουν υπό το φως της περαιτέρω ακαδημαϊκής έρευνας. Η αξιοπιστία μιας μελέτης εξαρτάται από το πεδίο. Μελέτες που αφορούν πολύπλοκους και δυσνόητους τομείς, όπως η ιατρική, είναι λιγότερο καθοριστικές. Αποφύγετε τη δυσανάλογη βαρύτητα όταν χρησιμοποιείτε μεμονωμένες μελέτες σε τέτοιους τομείς. Μετα-αναλύσεις, βιβλία και επιστημονικά άρθρα επιθεωρήσεων προτιμώνται όταν είναι διαθέσιμα, έτσι ώστε να παρέχετε κατάλληλο πλαίσιο.
• Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται αναφορικά με περιοδικά που αποσκοπούν κυρίως στο να προωθήσουν συγκεκριμένη άποψη. Ο ισχυρισμός της αξιολόγησης από ομοτίμους δεν αποτελεί ένδειξη ότι το περιοδικό είναι σεβαστό ή ότι οποιαδήποτε ουσιαστική αξιολόγηση από ομοτίμους συμβαίνει πραγματικά. Περιοδικά που δεν είναι ομότιμα αξιολογημένα από την ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινότητα δεν θα πρέπει να θεωρούνται αξιόπιστα, εκτός αν επιδιώκετε να παρουσιάσετε τις απόψεις των ομάδων που εκπροσωπούνται από αυτά.
• Ορισμένες εκδόσεις που εμφανίζονται να είναι αξιόπιστα περιοδικά είναι, αντίθετα, πολύ χαμηλής ποιότητας· οι δημοσιεύσεις τους δεν υπόκεινται σε έλεγχο από κριτές (επιστήμονες ειδικούς στο αντικείμενο) και δημοσιεύουν οτιδήποτε υποβάλλεται, αν ο συγγραφέας είναι διατεθειμένος να καταβάλει κάποιο τέλος. Μερικά φτάνουν μέχρι του σημείου να μιμούνται ονόματα αξιόπιστων περιοδικών. Αν δεν είστε σίγουροι για την ποιότητα του περιοδικού, ελέγξτε ότι η συντακτική ομάδα βασίζεται σε σεβαστό αναγνωρισμένο πανεπιστήμιο και ότι περιλαμβάνεται στο σχετικό citation index.

Επιστημονική διαφωνία

• Η προφορική δήλωση των επιστημόνων, που καλούνται να εκφέρουν γνώμη σε ειδησεογραφικές εκπομπές μέσων μαζικής ενημέρωσης για επιστημονικό θέμα στο οποίο υπάρχει διχογνωμία και άρα δυσκολία στον εντοπισμό της πλέον αξιόπιστης πηγής, δεν θεωρείται αξιόπιστη επιστημονική πηγή και είναι χρήσιμη μόνο ως η γνώμη του συγκεκριμένου επιστήμονα. Η επιστημονική διαφωνία υφίσταται όταν υπάρχει αντίλογος στο θέμα με κρινόμενη επιστημονική δημοσίευση, η οποία απαντά σε προηγούμενη δημοσιευμένη επιστημονική εργασία. Η αστήρικτη βιβλιογραφικά αντίθεση ενός επιστήμονα απέναντι σε τεκμηριωμένη επιστημονικά θέση δεν είναι επιστημονική διαφωνία.
• Σε δύσκολες περιπτώσεις, στις οποίες υφίσταται πράγματι επιστημονική διαφωνία, είναι χρήσιμες ως πηγές έγκριτες δημοσιεύσεις που κατά καιρούς συνοψίζουν την πορεία της επιστημονικής έρευνας.

Ειδησεογραφικοί οργανισμοί

Ειδησεογραφικές πηγές συχνά περιέχουν τόσο περιεχόμενο που αφορά σε γεγονότα όσο και περιεχόμενο απόψεων. "Ειδησεογραφικό ρεπορτάζ" από καθιερωμένους ειδησεογραφικούς οργανισμούς γενικά θεωρείται ότι είναι αξιόπιστο για δηλώσεις περί γεγονότων (αν και ακόμη και το πιο αξιόπιστο ρεπορτάζ περιέχει μερικές φορές λάθη). Ειδησεογραφικό ρεπορτάζ από λιγότερο καθιερωμένα μέσα γενικά θεωρείται λιγότερο αξιόπιστο για αναφορά γεγονότων. Οι περισσότερες εφημερίδες επανακυκλοφορούν κομμάτια από ειδησεογραφικά πρακτορεία, όπως το BBC News, Reuters, Agence France-Presse ή το Associated Press, τα οποία είναι υπεύθυνα για την ακρίβεια. Τα πρακτορεία θα πρέπει να αναφέρονται εκτός από την εφημερίδα που τα ανατύπωσε.

Συντακτικός σχολιασμός, αναλύσεις και άρθρα γνώμης, είτε έχουν γραφτεί από τους συντάκτες της δημοσίευσης (editorials) είτε από εξωτερικούς συντάκτες (op-eds), αποτελούν αξιόπιστες πρωτογενείς πηγές για δηλώσεις που αποδίδονται στους εν λόγω εκδότες ή συντάκτες, αλλά σπανίως είναι αξιόπιστες για στοιχειοθέτηση γεγονότων.

• Κατά τη λήψη πληροφοριών από άρθρο γνώμης, η ταυτότητα του συντάκτη μπορεί να βοηθήσει στην εξακρίβωση της αξιοπιστίας. Οι απόψεις των ειδικών και αναγνωρισμένων εμπειρογνωμόνων είναι πιο πιθανό να είναι αξιόπιστες και να αντανακλούν σημαντική και βασική άποψη. Εάν η δήλωση δεν είναι έγκυρη, αποδώστε τη γνώμη στον συντάκτη του κειμένου του άρθρου και μην το παρουσιάζετε σαν γεγονός. Κριτικές για βιβλία, ταινίες, τέχνη κτλ. μπορεί να είναι απόψεις, περιλήψεις ή επιστημονικά άρθρα.
• Για πληροφορίες σχετικά με ακαδημαϊκά θέματα, οι επιστημονικές πηγές και οι υψηλής ποιότητας μη ακαδημαϊκές πηγές είναι γενικά καλύτερες από τα δελτία ειδήσεων. Τα ρεπορτάζ ειδήσεων μπορεί να είναι αποδεκτά ανάλογα με το πλαίσιο. Τα άρθρα που ασχολούνται σε βάθος με ειδικές μελέτες, όπως ένα εξειδικευμένο άρθρο σχετικά με την επιστήμη, έχουν κατά κανόνα μεγαλύτερη αξία από όσο γενικά άρθρα τα οποία μόνο επιφανειακά ασχολούνται με ένα θέμα. Συχνά, αν και όχι πάντα, τα εν λόγω άρθρα έχουν γραφτεί από εξειδικευμένους συγγραφείς που μπορούν να αναφερθούν ονομαστικά.
• Η αναφορά φημών έχει περιορισμένη εγκυκλοπαιδική αξία, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν κατάλληλες και επαληθεύσιμες πληροφορίες σχετικά με τις φήμες. Η Βικιπαίδεια δεν είναι το κατάλληλο μέρος για να διαδίδονται κουτσομπολιά και φήμες.
• Ορισμένοι ειδησεογραφικοί οργανισμοί έχουν χρησιμοποιήσει λήμματα της Wikipedia ως πηγή για το έργο τους. Οι συντάκτες πρέπει να προσέχουν για τυχόν κυκλική τεκμηρίωση.
• Το αν κάποια συγκεκριμένη είδηση ​​είναι αξιόπιστη για συγκεκριμένο γεγονός ή δήλωση σε ένα λήμμα της Βικιπαίδειας θα αξιολογείται ανάλογα με την περίπτωση.
• Μερικές ιστορίες αναδημοσίευονται από πολλούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα ειδησεογραφικά πρακτορεία, όπως το Associated Press. Κάθε μοναδικό άρθρο πρέπει να μετράει ως μία μόνο πηγή.
• Οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί δεν υποχρεούνται να δημοσιεύουν την εκδοτική πολιτική τους ή της συντακτικής επιτροπής τους διαδικτυακά. Πολλές μεγάλες εφημερίδες δεν δημοσιεύουν τις πολιτικές σύνταξής τους.
• Σημάδι ότι ένας ειδησεογραφικός οργανισμός ελέγχει τα στοιχεία και έχει φήμη για ακρίβεια είναι η δημοσίευση διορθώσεων.

Μεροληπτικές ή δογματικές πηγές

Τα λήμματα της Βικιπαίδειας απαιτείται να παρουσιάζουν ουδέτερη οπτική γωνία. Ωστόσο, οι αξιόπιστες πηγές δεν απαιτείται να είναι ουδέτερες, αμερόληπτες ή αντικειμενικές. Μερικές φορές μη ουδέτερες πηγές είναι οι καλύτερες δυνατές πηγές για την υποστήριξη πληροφορίας σχετικά με τις διαφορετικές απόψεις για ένα θέμα.

Ενώ μια πηγή μπορεί να είναι γενικά μεροληπτική, ίσως είναι αξιόπιστη στο συγκεκριμένο πλαίσιο. Όταν χειρίζονται μια δυνητικά προκατειλημμένη πηγή, οι συντάκτες θα πρέπει να εξετάζουν κατά πόσον η πηγή πληροί τις συνήθεις απαιτήσεις αξιοπιστίας, όπως ο εκδοτικός έλεγχος και η υπόληψη της πηγής σχετικά με τον έλεγχο των στοιχείων. Οι συντάκτες πρέπει επίσης να εξετάζουν κατά πόσον η προκατάληψη καθιστά κατάλληλο να κατονομαστεί συγκεκριμένα η πηγή εντός κειμένου, όπως π.χ. «Σύμφωνα με τη γνώμη της αρθρογράφου ΧΨΖ...» ή «Σύμφωνα με τον κριτικό όπερας ΧΨΖ...»

Κοινές πηγές μεροληψίας περιλαμβάνουν πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικές ή άλλες πεποιθήσεις.

Αμφίβολες και αυτοδημοσιευμένες πηγές

Αμφίβολες πηγές

Αμφίβολες πηγές είναι εκείνες που δεν έχουν καλό όνομα ως προς τον έλεγχο των πραγματικών περιστατικών ή δημοσιεύονται χωρίς συντακτική επίβλεψη. Τέτοιες πηγές περιλαμβάνουν ιστοσελίδες και δημοσιεύσεις που εκφράζουν απόψεις ευρέως αναγνωρισμένες ως εξτρεμιστικές, που είναι εκ φύσεως διαφημιστικές ή βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε φήμες και προσωπικές απόψεις. Αμφίβολες πηγές είναι γενικά ακατάλληλες ως τεκμηρίωση για αμφισβητούμενους ισχυρισμούς σχετικά με τρίτους, πράγμα που περιλαμβάνει ισχυρισμούς για θεσμικά όργανα, πρόσωπα που ζουν ή είναι νεκρά, καθώς και πιο ασαφείς οντότητες. Οι σωστές χρήσεις αμφισβητήσιμων πηγών είναι πολύ περιορισμένες.

Αυτοδημοσιευμένες πηγές (δικτυακές και έντυπες)

Δείτε επίσης: Βικιπαίδεια:Επαληθευσιμότητα

Οποιοσδήποτε μπορεί να δημιουργήσει μια προσωπική ιστοσελίδα ή να δημοσιεύσει το δικό του βιβλίο και επίσης να ισχυριστεί ότι είναι ειδικός σε συγκεκριμένο τομέα. Συνεπώς, αυτοδημοσιευμένα μέσα (βιβλία, ενημερωτικά δελτία, προσωπικές ιστοσελίδες, ανοιχτά wiki, ιστολόγια, προσωπικές σελίδες στους ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης, φόρουμ στο διαδίκτυο ή tweets) είναι σε γενικές γραμμές μη αποδεκτά. Αυτό περιλαμβάνει οποιαδήποτε ιστοσελίδα το περιεχόμενο της οποίας είναι σε μεγάλο βαθμό παραγόμενο από χρήστες, συμπεριλαμβανομένων ιστοτόπων όπως οι Internet Movie Database (IMDB), CBDB.com, φόρμες περιεχομένου, συνεργατικά παραγόμενες ιστοσελίδες όπως τα wiki, και ούτω καθεξής, με εξαίρεση υλικό σε τέτοιους ιστοτόπους που είναι χαρακτηρισμένο ως προερχόμενο από διαπιστευμένα μέλη της συντακτικής ομάδας τού ιστοτόπου, αντί από τους χρήστες.

Ο όρος «ιστολόγιο» (blog) σε αυτό το πλαίσιο αναφέρεται σε ατομικά και ομαδικά ιστολόγια. Μερικά ειδησεογραφικά μέσα φιλοξενούν διαδραστικές στήλες που τις αποκαλούν ιστολόγια, και αυτά μπορεί να είναι αποδεκτά ως πηγές εφόσον οι συγγραφείς είναι επαγγελματίες δημοσιογράφοι ή είναι επαγγελματίες στον τομέα για τον οποίο γράφουν, το δε ιστολόγιο υπόκειται σε πλήρη συντακτικό έλεγχο του ειδησεογραφικού πρακτορείου. Δημοσιεύσεις που αφήνουν οι αναγνώστες δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγές. Δείτε Βικιπαίδεια:Επαληθευσιμότητα#Blog εφημερίδων και περιοδικών.

Αυτοδημοσιευμένο υλικό μπορεί μερικές φορές να είναι αποδεκτό, όταν ο δημιουργός του είναι καθιερωμένος ειδικός του οποίου το έργο στο σχετικό πεδίο έχει δημοσιευθεί από αξιόπιστες τρίτες εκδόσεις. Αυτοδημοσιευμένες πληροφορίες δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιηθούν ως ανεξάρτητες πηγές για άλλο ζων πρόσωπο, ακόμη και αν ο συντάκτης είναι πολύ γνωστός επαγγελματίας ερευνητής ή συγγραφέας. Δείτε Βικιπαίδεια: Βιογραφίες ζώντων προσώπων.

Αυτοδημοσιευμένες και αμφισβητήσιμες πηγές ως πηγές για τον εαυτό τους

Αυτοδημοσιευμένες και αμφισβητήσιμες πηγές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πηγές πληροφόρησης για τον εαυτό τους, ιδιαίτερα σε άρθρα σχετικά με τα ίδια, χωρίς την απαίτηση να προέρχονται από ειδικούς στον τομέα, εφόσον:

• το υλικό δεν είναι ούτε υπερβολικά ιδιοτελές ούτε ασυνήθης ισχυρισμός
• δεν περιλαμβάνει ισχυρισμούς σχετικά με τρίτους (πρόσωπα, οργανώσεις ή άλλους φορείς)
• δεν περιλαμβάνει ισχυρισμούς σχετικά με γεγονότα που δεν συνδέονται άμεσα με το αντικείμενο
• δεν υπάρχει καμία εύλογη αμφιβολία ως προς τη γνησιότητά του
• το λήμμα δεν βασίζεται κατά κύριο λόγο σε αυτές τις πηγές.

Οι απαιτήσεις αυτές ισχύουν επίσης για σελίδες από ιστοτόπους κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Twitter, Tumblr και το Facebook.

Αξιοπιστία σε συγκεκριμένα πλαίσια

Βιογραφίες ζώντων ανθρώπων

Οι συντάκτες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν γράφουν βιογραφικό υλικό για τη ζωή προσώπων. Αφαιρέστε ατεκμηρίωτο ή φτωχά τεκμηριωμένο επίμαχο υλικό αμέσως, αν πρόκειται για ζων πρόσωπο, και μην το μετακινήσετε στη σελίδα συζήτησης. Αυτό ισχύει για κάθε υλικό που σχετίζεται με ζώντα πρόσωπα σε κάθε σελίδα, σε κάθε ονοματοχώρο, και όχι μόνο στον χώρο λημμάτων.

Πρωτογενείς, δευτερογενείς και τριτογενείς πηγές

Τα λήμματα της Βικιπαίδειας θα πρέπει να βασίζεται κυρίως σε αξιόπιστες δευτερογενείς πηγές.

Τριτογενείς πηγές, όπως συλλογές, εγκυκλοπαίδειες, διδακτικά εγχειρίδια, νεκρολογίες και άλλες συνοπτικές πηγές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δώσουν επισκοπήσεις ή περιλήψεις, αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στη θέση δευτερογενών πηγών για λεπτομερή συζήτηση. Παρά το γεγονός ότι τα λήμματα της Βικιπαίδειας είναι τριτογενείς πηγές, η Βικιπαίδεια δεν περιλαμβάνει κανένα συστηματικό μηχανισμό για τον έλεγχο των γεγονότων ή την ακρίβεια των στοιχείων. Επειδή η Βικιπαίδεια απαγορεύει την πρωτότυπη έρευνα, δεν υπάρχει τίποτε αξιόπιστο σε αυτήν, το οποίο μπορεί να τεκμηριωθεί από κάτι άλλο. Έτσι, λήμματα της Βικιπαίδειας (ή αντίγραφα της Βικιπαίδειας) δεν είναι αξιόπιστες πηγές για οποιονδήποτε σκοπό.

Οι πρωτογενείς πηγές είναι συχνά δύσκολο να χρησιμοποιηθούν κατάλληλα. Ενώ μπορεί να είναι αξιόπιστες και χρήσιμες σε ορισμένες περιπτώσεις, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή, ώστε να αποφευχθεί η πρωτότυπη έρευνα. Ενώ συγκεκριμένα γεγονότα μπορούν να ληφθούν από πρωτογενείς πηγές, οι δευτερογενείς πηγές που παρουσιάζουν το ίδιο υλικό προτιμώνται. Θα πρέπει να αποφεύγονται μεγάλα τμήματα περιεχομένου που βασίζονται αποκλειστικά σε πρωτογενείς πηγές. Όλοι οι ερμηνευτικοί ισχυρισμοί, οι αναλύσεις ή οι συνθετικοί ισχυρισμοί σχετικά με τις πρωτογενείς πηγές πρέπει να τεκμηριώνονται από δευτερογενή πηγή, παρά να γίνεται πρωτότυπη ανάλυση του υλικού πρωτογενούς πηγής από τους συντάκτες της Βικιπαίδειας.

Ιατρικοί ισχυρισμοί

Ιδανικές πηγές για βιοϊατρικούς ισχυρισμούς περιλαμβάνουν γενικές ή συστηματικές επιθεωρήσεις σε αξιόπιστες, από τρίτους, δημοσιευμένες πηγές, όπως έγκριτα ιατρικά περιοδικά, ευρέως αναγνωρισμένα βιβλία γραμμένα από ειδικούς σε έναν τομέα ή ιατρικές κατευθυντήριες γραμμές και δηλώσεις από εθνικούς ή διεθνείς αξιόπιστους ειδικούς φορείς. Ο χαρακτηρισμός «ιατρική πηγή» δεν αποτελεί εγγενή ιδιότητα της ίδιας της πηγής. Μια πηγή γίνεται ιατρική μόνο όταν χρησιμοποιείται για να υποστηρίξει ιατρική αξίωση. Είναι ζωτικής σημασίας οι βιοϊατρικές πληροφορίες σε όλα τα είδη λημμάτων να βασίζονται σε αξιόπιστες, από τρίτους, δημοσιευμένες πηγές και αντικατοπτρίζουν με ακρίβεια την τρέχουσα ιατρική γνώση.

Παραθέματα

Η ακρίβεια παρατιθέμενου υλικού είναι πρωταρχικής σημασίας και η ακρίβεια των αποφθεγμάτων από ζώντα άτομα είναι ιδιαίτερα λεπτό σημείο. Για να εξασφαλιστεί η ακρίβεια, το κείμενο του παρατιθέμενου υλικού είναι καλύτερο να ληφθεί από (και εκεί να παραπέμπεται) την αρχική πηγή που αναφέρεται. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, τότε το κείμενο μπορεί να ληφθεί από αξιόπιστη δευτερογενή πηγή (ιδανικά, όταν περιέχει παραπομπή στο πρωτότυπο). Άσχετα από την πηγή τού παραθέματος, είναι σημαντικό να καταστεί σαφής η πραγματική προέλευση του κειμένου, όπως φαίνεται στο λήμμα Βικιπαίδεια: Παράθεση πηγών.

Στρατευμένες δευτερογενείς πηγές θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με καχυποψία, καθώς μπορεί να αλλοιώνουν ή να αποσπούν το παράθεμα εκτός πλαισίου. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ψάξτε για ουδέτερη επιβεβαίωση από άλλη πηγή.

Οποιαδήποτε ανάλυση ή ερμηνεία του παραθέματος, ωστόσο, θα πρέπει να βασίζεται σε δευτερογενή πηγή. (Βικιπαίδεια: Όχι πρωτότυπη έρευνα)

Ακαδημαϊκή συναίνεση

Η δήλωση ότι όλοι ή οι περισσότεροι επιστήμονες ή μελετητές υποστηρίζουν κάποια συγκεκριμένη άποψη απαιτεί αξιόπιστη πηγή που να το αναφέρει ευθέως. Σε αντίθετη περίπτωση, οι μεμονωμένες απόψεις θα πρέπει να αποδίδονται στις συγκεκριμένες ονομαστικές πηγές. Οι συντάκτες πρέπει να αποφεύγουν την πρωτότυπη έρευνα, ιδίως όσον αφορά την κατασκευή αόριστων δηλώσεων με βάση νέα σύνθεση ετερόκλιτου υλικού. Με απλά λόγια, οποιαδήποτε δήλωση στη Βικιπαίδεια ότι υπάρχει ακαδημαϊκή συναίνεση για ένα θέμα θα πρέπει να τεκμηριώνεται, αντί να βασίζεται στη γνώμη ή την εκτίμηση των συντακτών.

Χρήση από άλλες πηγές

Το πώς οι αποδεκτές αξιόπιστες πηγές υψηλής ποιότητας χρησιμοποιούν μια δεδομένη πηγή προσφέρει αποδεικτικά στοιχεία, θετικά ή αρνητικά, για την αξιοπιστία και τη φήμη τους. Όσο πιο εκτεταμένη και συνεπής είναι αυτή η χρήση, τόσο ισχυρότερη είναι η απόδειξη. Για παράδειγμα, ευρέως διαδεδομένη παραπομπή χωρίς σχόλια για τα γεγονότα αποδεικνύει τη φήμη και την αξιοπιστία μιας πηγής για παρόμοια γεγονότα, ενώ οι ευρέως διαδεδομένες αμφιβολίες για την αξιοπιστία της τη βαραίνουν αρνητικά. Εάν η εξωτερική παραπομπή είναι ο κύριος δείκτης αξιοπιστίας, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην τήρηση άλλων κατευθυντήριων γραμμών και πολιτικών, και να μην εκπροσωπούνται αδικαιολόγητα αμφισβητούμενες ή μειονοτικές αξιώσεις. Ο στόχος είναι να αντικατοπτρίζονται οι καθιερωμένες απόψεις των πηγών όσο μπορούμε να τις προσδιορίσουμε.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• How to Read a Primary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004.
• How to Read a Secondary Source, Reading, Writing, and Researching for History: A Guide for College Students, Patrick Rael, 2004.
• Munroe, Randal (16 Νοεμβρίου 2011). «Citogenesis (Where citations come from)». xkcd.  A cautionary tale.